Liderin Temel Özellikleri
 |
| İyi Bir Liderin Özellikleri |
1) Bilgili Olmak ve Kendisini Geliştirmek
Her alanda yeterli bilgiye sahip olabilmek için anlama (zekâ ve akıl) yeteneğine ihtiyaç vardır. Kendini geliştirmek ve mesleki alanda eksiksiz bir donanıma sahip olmak için okumak ve sürekli olarak bilgiye açık olmak gereklidir. Lider mesleki alandaki bilgisi kadar, entelektüel birikimi ile de etkileme gücüne sahiptir. “Bilmek egemen olmaktır.” veciz sözü bilginin liderlik boyutunu göz önüne sermektedir.
Lider doğru ve zamanında karar verebilmek için gerekli tüm bilgilere sahip olmak zorundadır. Her türden veri karar mekanizması için büyük önem taşır. “Çağımız bilgi çağıdır.” sözü karar vericilerin çok daha derinden hissettikleri bir gerçeği vurgulamaktadır. Doğru ve isabetli karar; sağlam ve yeterli bilgiyle mümkündür.
Bilginin elde edilmesi, bilgiye sahip olunması lider için çok önemlidir. Ancak bilgiyi kullanma, ona değer katma, paylaşma, sisteme yansıtma çok daha önemlidir.
Bilgili olmak ve kendini geliştirmenin tamamlayıcılarından biri de özeleştiri yapma ve hatalarını düzeltmedir. Özeleştiri genel olarak insanın kendisini eleştirmesi şeklinde tanımlanabilmektedir. Bu süreç bireyin duygu, düşünce ve davranışlarını belli bir gerçeklik içine yerleştirerek kendisini değerlendirmesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunu, bireyler tek başlarına yapabileceği gibi, aynı şekilde kurumlar da yaparlar. Çok sıklıkla kullanılan faaliyet sonu incelemesi uygulamaları kurumsal olarak yapılan özeleştiri çalışmalarına iyi bir örnek teşkil etmektedir. Bu değerlendirme sonucunda olumlu davranışların pekiştirilmesi, yanlış davranışların da tekrar edilmemesi fırsatı doğmuş olmaktadır. Kişinin kendini tanıması, geçmişte kendisinin veya başkalarının tecrübelerinden dersler çıkarması da özeleştiri açısından önemlidir. Ayrıca çalışma gücü ve disiplinine sahip olmak bu özelliğin olmazsa olmaz tamamlayıcı alt özelliğidir.
2) Duygusal Zekayı Etkin Kullanmak
Duygusal Zekâ; kendini harekete geçirebilme, aksiliklere rağmen yoluna devam edebilme, dürtüleri kontrol ederek tatmini erteleyebilme, ruh halini düzenleyebilme, sıkıntıların düşünmeyi engellemesine izin vermeme, kendini başkasının yerine koyabilme ve umut besleme becerisidir.
Duygusal zekâ; iletişim ve liderlik için gerekli olan duyguları ve durumsal gelişmeleri fark edebilme ve tepki verebilme becerisidir. Bir başka ifadeyle duygusal zekâ; özdenetim, azim, sebat, kendi kendini harekete geçirebilme olarak tanımlanmaktadır. Duyarlılık, kişilik ve ahlaki güdülerden oluşur. Burada önemle üzerinde durulması gereken bir husus da “ahlaki tavrın” zekâ sonucu ortaya çıktığı gerçeğidir. Sosyal başarı için duygusal zekâ zorunluluk göstermektedir.
Duygusal Zekâ (EQ) insanların birbiriyle uyum sağlamasına yardımcı olan becerileri ifade eder. Akademik Zekâ (IQ) ise bilgiye dayalı becerileri kapsar. Bu iki yetenek de insanda var olan, birbirini destekleyen ve biri diğerinin yardımcısı olan yeteneklerdir. Sadece IQ değil EQ da önemlidir. Aslında akıl, duygusal zekâ olmadan tam olarak verimli çalışamaz.
Duygusal zekânın başarılı ve mutlu yaşamaya katkısının akademik zekâdan (IQ) daha fazla olduğu savunulmaktadır. İnsanı iyi bir hayat arkadaşına, anlayışlı bir ebeveyne, nazik bir arkadaşa veya karizmatik bir yöneticiye, amire yani lidere dönüştüren olgu duygusal zekâ olarak açıklanmaktadır. Bunun merkezinde iki yetenek vardır. Başkalarının hislerini okumayı içeren empati ve bu hislerin ustaca idaresini mümkün kılan sosyal becerilerdir.
3) Yenilikçi Olmak
Liderin en önemli niteliklerinden birisi de çevresindekilerin düşünüp fark edemediği ve aklına gelmeyen alanlarda üretken ve yenilikçi olmasıdır.
Özetle, mevcut durumu bütün yönleri ile kavramak, muhakeme etmek, sorgulamak, geleceğe ilişkin öngörülerde bulunmak, vazifeyi detaylı ve doğru tahlil etmek, vazifenin gerçekleştirilmesi için bilinen, standart çözüm yollarından ziyade denenmemiş, beklenmeyen hareket tarzları bulmak ve uygulamaktır.
4) Sezgi ve Öngörü Sahibi Olmak
Doğuştan gelen bir yetenek olan sezgi (feraset); gerçeğin deneye veya akla vurulmadan doğrudan doğruya kavranmasıdır. Olayları önceden tahmin etme, herkesin göremediğini önceden bilebilme, hissedilme yeteneği olarak da tanımlanabilir. Matematiksel verilerle ilgili değildir. Altıncı his ile ilişkilidir. Daha ziyade çok özel durumlarda ortaya çıkar. Durumsal özellik kapsamındadır.
Liderin içinde bulunduğu koşulları sağlıklı bir şekilde analiz ederek, gelişecek olaylara ilişkin sağlıklı ve gerçekçi tahminlerde bulunabilme becerisidir. Ancak sezgi öngörü ile aynı şey değildir. Öngörü geçmişten şimdiye ve şimdiden geleceğe bir bakıştır. Bilimsel tahminlere daha yakındır. Mevcut verilere dayanır ve onlarla gerçekleşir. Ancak elinde bu türden veri olan herkes de öngörüde bulunamaz. Eğitimle kazanılır.
Gerçek bir lider, bu iki özelliği harmanlayabilen ve verimli bir şekilde kullanabilen kişidir.
5) Hitabet ve İkna Kabiliyeti
Hitabet sanatı konuşma yoluyla insanları belli bir fikir ve duygu etrafında toplama becerisidir. Hitabet yeteneği bir yanıyla doğuştan olup, diğer yönden geliştirilebilir özelliğe de sahiptir. Ses tonu, heyecanlı bir ruh hali hitabetin doğuştan gelen yanlarıdır. Ancak konuşmadaki vurgulamalar ve özellikle de içeriğin oluşturulması hitabetin geliştirilebilir yanıdır. Yani hitabetin bir duyguya dayalı bir de akla dayalı (içerik) yanı vardır. Hitabetteki etkinlik bu iki unsurun bir arada olmasıyla sağlanabilir. Büyük liderlerin iyi birer hatip oldukları unutulmamalıdır.
İkna, diğer insanlara karşı koyamayacakları bir değer sunma becerisidir. Bu tanımdaki anahtar nokta değerlerin sizin değil onların olduğudur. Tepki verecekleri şey kendi değerleridir. İkna edici insanlar, personelinin değerlerini nasıl ifade ettiklerini görebilen, duyabilen ve değerleri keşfetmek için anahtar soruları sorabilen kişilerdir. Sonra da sundukları şeyin gerçekten de karşılarındaki kişinin değerlerini tatmin edebileceğini ve onlara fayda sağlayacağını gösterirler.
6) İnsanları Güçlendirme (Motive Edebilme) ve Olaylara Yön Verme
Liderlik, sadece otorite kullanarak personeli yönlendirmek değil, esas olarak personelini güçlendirerek onlara iş yaptırabilmektir. İnsanları güçlendirmenin en önemli yolu, onlara güvenmektir. Güvenmek için de yeterli eğitim gereklidir. İstenen işin maksadını ve genel sınırlarını belirtmek, “nasıl?”ı personellere bırakmak, sadece gerçekten müdahale edilmesi gereken durumlarda müdahil olmak insanları güçlendirmenin güzel bir yoludur. İnsanları güçlendirmek; liderin nerede durması gerektiği, hangi durumlarda müdahil olması gerektiği, nelere karışıp, nelere karışmaması gerektiği ile ilgilidir.
Lider, yönettiği grubu yönlendiren, yapılması gereken işe motive eden (gönülden istekli hale getiren) kişidir. Liderin bireyleri yönlendirmesi için onları tanıması, sevmesi, olabilecek hataları için de hoşgörü göstermesi gerekir. Karşımızdakilerin koşullarını anlamak için empati gereklidir. Empati kuran bir lider bireyleri daha iyi yönlendirebilecektir. Personellerine olumlu yaklaşarak, kendini onların yerine koyarak onları motive etmelidir.
7) Beğenilme ve Etkileme Gücü (Karizma)
Bir kimsenin kişiliği etrafında oluştuğu kabul edilen ve niteliği kolay bir şekilde açıklanamayan, hayranlık uyandıran etkileyici güç, etkileyicilik, beğenilme gücü olarak tanımlanabilir. Herkesçe kabul edilen etkileme gücüdür. Kişinin sahip olduğu tüm yeteneklerin (fiziksel, beyinsel, karakter) toplamındaki fevkaladelik olarak da tanımlanabilir. Kişilerle ilgili olarak dışa yansıyan, etki ve güven uyandıran boyuttur. Doğuştan gelen bir özellik olduğu kabul edilmekle birlikte beğenilme gücünü şartların oluşturduğunu öne süren görüşler de mevcuttur.
Sadece dış görünüşe bağlanamaz. Ancak beyinsel ve ruhsal sağlamlığın yanı sıra, kılık kıyafetin, duruşun, bakışın, yürüme şeklinin, davranış kalitesinin, sözde nezaket hükümde isabet yeteneğinin, dinleme ve değer verme anlayışının ürünüdür.
Beğenilme ve etkileme gücü, özellikle kriz ve stres ortamlarında ortaya çıkar.
8) Durumu Hızlıca Kavramak ve Doğru Karar Vermek
Bilgi sahibi olunmadan fikir sahibi olunamayacağı/isabetli karar verilemeyeceği gerçeği dikkate alındığında meseleye etki eden tüm faktörler bilinmeden sağlıklı bir karar verilemeyeceği de açıktır. Öngörü sahibi bir lider, birikimleriyle kararlarını hem çabuk verecek, hem de kararları isabetli ve doğru olacaktır.
Karar verilirken, sonuca ulaşılmak istenen konu ve problemle ilgili bütün bilgiler toplanmalı, konu veya problemi etkileyen faktörlerle birlikte detaylı olarak incelenmelidir. Daha sonra duruma en uygun hareket tarzı seçilerek uygulamaya konmalı ve kararsızlığa düşülmemelidir. Hangi seviyede olursa olsun veya hangi konularla uğraşırsa uğraşsın, “lider” durumuna gelen bir kişinin vazgeçemeyeceği en önemli iş karar vermektir.
Liderin belirsizlik halinde karar verebilmesi sağduyu yeteneğine bağlı olup, risk ortamlarında; sağduyu belirlenecek hareket şekli için büyük önem taşır.
Karar verme insanın mizacıyla da doğrudan doğruyu bağlantılıdır. Sakin tabiatlı, ileriyi görebilen ve konuları tartmasını bilen insanlar karar almada daha başarılıdır. Buna karşılık sabırsız, zor beğenen ve aşırı titiz olanlar zamanında ve doğru karar veremezler. Peşin hükümden kaçınan basiretli ve ileri görüşlü liderler enine boyuna düşünüp iyice ölçüp biçmeden karar veremezler. Bir kere de karar verdiler mi doğru kararı verdiklerine eminlerse bundan asla vazgeçmezler. Şahsi karakterimizin yanında o an içinde bulunduğumuz ruh hali, hastalıklarımız, çeşitli sıkıntılarımız, çeşitli takıntılarımız da kararlarımızı etkileyen sebeplerdendir.
9) Kararlı Olmak
Ne istediğini ve neye nasıl ulaşılabileceğini bilmek, kararlı olmak demektir. Doğruluğuna inanılandan, vazifenin gereklerinden asla vazgeçmemektir. Her bir konuda düzenli, dengeli ve istikrarlı davranışlar sergilemek demektir. Liderin en kısa sürede ve en doğru kararı verebilmesi çok önemli bir nitelik olduğundan, kararsızlığın en kötü karardan daha kötü olduğunun sıkça ifade edilmesi kararlılığın önemini vurgulamak içindir.
Sürekli anlamsız, değişken ve istikrarsız davranışlar sergileyen birisinin başarılı bir lider olması düşünülemez. Lider, bir durum karşısında doğruluğuna inanılan karar istikametinde dış faktörlerden ve engellerden etkilenmeden, sonuna kadar aynı düşünce ve tutumu izlemelidir. Lider, yeni ve değişen durumlara uyum sağlama özelliğini de koruyarak, yürüttüğü faaliyetlerde, onu ulaşmak istediği hedefe götürecek tutum ve davranışlarında istikrarlı ve kararlı olmalıdır.
Liderin kararlı olması personellerini olumlu yönde etkiler ve güven kazanır. Ortak bir hedef etrafında toplanabilme başta lider olmak üzere tüm ekibin kararlılığı ile mümkündür. Azimli ve karakter sahibi insanlardan oluşan ekipler pek çok zorluğun üstesinden gelebilirler. Karşılaşılacak problemler, beklenmedik olumsuz gelişmeler kararlı ekipleri hedeflerinden caydıramaz.
Ancak kararlılık inatçılıkla karıştırılmamalıdır. Kararlılık bilgi ve ilkelilik içerir. İnat ise bilgiye değil hırsa ve bencilliğe dayanır. Liderin inatçı olması başarı için büyük bir risk taşırken, kararlı olması büyük bir avantajdır
10) Soğukkanlılığını Korumak
Soğukkanlı bireylerin olaylar karşısında heyecan, öfke ve kızgınlık gibi duygularını etkili bir şekilde yönettikleri söylenebilir. O halde; işi insanları sevk idare etmek olan liderin, karmaşıklık ve belirsizliğin çok fazla olduğu günümüz dünyasında, serinkanlı olması gerektiğini söylemek hata olmayacaktır.
Meydana gelebilecek değişik durumlar karşısında soğukkanlılığını muhafaza etmek; o durumla ilgili sağlıklı muhakeme yapmak, doğru karar vermek ve uygulamayı doğru yapmaktır.
İnsan, soğukkanlılığını herhangi bir duruma yeterince hazır olmadığında kaybeder. O halde, belirsizlikleri ortadan kaldırmaya yönelik tedbirler önem kazanır.
11) İnisiyatif Sahibi Olmak ve Kullanmak
Liderin sahip olduğu irade ve özgüvenle kendi başına karar alıp uygulayabilmesi liderlik özelliklerinin en çok bilinen yönü ve uygulanması istenen yanıdır. Bir lider sezgi ve öngörülerinin ışığında inisiyatif kullanımını artırdıkça güçlenir. Başka bir deyişle, gelişen ve değişen koşullarda kendiliğinden ve hesaplı bir risk alarak atılım gösterebilmektir. Bunun için kişinin kendine güvenmesi şarttır. Ancak her özgüven sahibi, inisiyatif sahibi olamayabilir. Bu yönde teşvik ve yönlendirmeye ihtiyaç vardır. Olayları ve hareketi doğru anlayabilmek ve değerlendirebilmek için zekâ, akıl, sezgi ve öngörü gereklidir. Yapılacak yanlış değerlendirme, riski hesaplanabilir ve kabul edilebilir olmaktan çıkarabilir.
12) Hesaplı Risk Almak
Riskin alınmasında en büyük belirleyici, öngörü yeteneğinin varlığı veya yokluğudur. Öngörü, bilgi, deneyim (o durumun daha önce eğitimini yapmış olmak, o durumu beyninde yaşamış olmak vb.) ve sağlam muhakeme seviyesi ne kadar yüksek ise alınan risk o kadar kabul edilebilir olur. Kısacası, hesaplı risk alma bilgi, öngörü ve tecrübe ile doğru orantılıdır.
13) Özgüven Sahibi Olmak
Özgüven, liderlik özellikleri içinde en önemlisidir ve bütün liderlik özelliklerinin omurgasını oluşturmaktadır. Özgüven yeterlilikten gelir. Sıkı çalışma ve kendini adamaya dayanır. Yeteneklerini bilen, eksikliklerini giderme çabası içinde olan ve kendine inanan liderler özgüvenlidirler.
Özgüven sahibi bireyler sorunlara güvenli ve gerçekçi yaklaşırlar. Yenilgilerden korkmaz, karşılaştığı durumlardan ve kendisiyle ilgili gerçeklerden kaçmazlar. Ruhsal çaresizlik ve dış güçlükler onu yapıcı çabalara yönlendirir.
Özgüveni gelişmemiş, kişilik özellikleri itibarıyla bağımlılık gösteren bireylerin liderliğin gereği olan pek çok davranışı sergileyemeyecekleri açıktır.
14) Birlik Ruhu Oluşturma ve Ekip Çalışması
Birlik ruhu; maddi ve manevi kaynaklardan, beklenenden daha fazla kazanç sağlamaya yönelik bir özelliktir. Birlik ruhu yüksek olan birlikler, hedeflerine ve amaçlarına daha iyi odaklanırlar. Ayrıca birliklerin personeli birbirlerine sıkı sıkıya bağlıdır. Faaliyetlerin ekip çalışması ve birlik ruhu oluşturularak icra edilmesi önem kazanmaktadır. Bu kapsamda; lider elindeki ve emrindeki kaynakları birlik ruhu oluşturmak üzerine yoğunlaştırmalıdır.
Gerçek bir lider; ast ya da üstleriyle hiçbir komplekse, art niyete ve endişeye kapılmadan sahip olduklarını cömertçe ve eşitçe paylaşabilir. Bu paylaşım maddi-manevi tüm unsurları içerir. Zor görev şartlarında bir insan olarak karşılaşılan meşakkatleri paylaşmasını bilmek, o zor anlarda astların yanında olmak, onlardan biri olarak tüm güçlükleri göğüslemek zorunludur. Astlar en çok buna dikkat ederler ve bu paylaşımı yaşayan liderler güvenilirlik açısından da çok başarılı olurlar. Paylaşımda esas “istemekten çok vermeye” dayalıdır. Astlardan zorlukları göğüslemesini isterken lider önce kendisi bu zorlukları göğüslemeli, zorlukları önce kendisi üstüne alarak örnek olmalıdır.
Sizce iyi bir lider nasıl olmalı ? Liderin özellikleri konusundaki düşünceleriniz nelerdir ? Aşağıdaki yorum kısmından bizlerle paylaşabilirsiniz...
